Gebelik Nasıl Oluşur? Döllenmeden Doğuma Kadarki Süreç

Gebelik, döllenmeyle başlar ve doğuma kadar rahimde süren büyüme ve gelişimle devam eder. Bu yazıda embriyodan fetüse geçiş, trimester dönemleri ve gebelikteki fizyolojik değişiklikler detaylıca ele alınmaktadır.

Gebelik Nasıl Oluşur?

Gebelik, bir sperm hücresinin yumurtayı döllemesiyle başlar. Döllenme genellikle fallop tüplerinde gerçekleşir. Bu birleşmeden sonra oluşan tek hücreli yapı hızla bölünerek çok hücreli bir hale gelir ve rahme ulaşarak orada yerleşir. Rahim duvarına tutunan bu yapı, embriyonun gelişimini başlatır.

Embriyo ve Fetüs Nedir?

Gebeliğin ilk 8 haftasında gelişmekte olan bebeğe "embriyo", 9. haftadan doğuma kadar ise "fetüs" adı verilir. Bu dönemler, bebeğin organ gelişimi ve büyüme sürecinin kritik aşamalarıdır.

Plasenta Ne İşe Yarar?

Plasenta, rahim duvarına yerleşen döllenmiş yumurtanın hücrelerinden oluşur. Oksijen ve besin maddeleri plasenta aracılığıyla bebeğe geçer, atık maddeler ise yine plasenta yoluyla annenin dolaşımına aktarılır. Ayrıca hormon üretimiyle gebeliğin devamını destekler.

Rahim ve Gebelik Süresince Değişen Yapılar

Gebelikte rahim, fetüsün büyümesine olanak sağlamak için giderek genişler. İlk haftalarda pelvis içinde olan rahim, gebeliğin ilerleyen dönemlerinde kaburgalara kadar yükselir. Rahim duvarları kalınlaşır ve artan kan akışı ile fetüse destek olur.

Gebelik Süresi ve Trimester Dönemleri

Normal gebelik süresi, son adet tarihinin (SAT) ilk gününden itibaren yaklaşık 40 haftadır. Bu süreç 3 trimester olarak üç bölüme ayrılır:

• 1. Trimester (0–13. hafta): Organ gelişiminin başladığı dönem.
• 2. Trimester (14–27. hafta): Bebeğin hızla büyüdüğü ve hissedilebilir hareketlerin başladığı dönem.
• 3. Trimester (28–40. hafta): Doğum için hazırlığın yapıldığı, organların işlevselleştiği son dönem.

Tahmini Doğum Tarihi Nasıl Hesaplanır?

Tahmini doğum tarihi, SAT’nin ilk gününe 280 gün eklenerek belirlenir. Eğer adet tarihleri net değilse, ultrason ile baş-popo uzunluğu (CRL) ölçülerek tahmini gebelik yaşı saptanır. Eğer tüp bebek tedavisi yaptıysanız, tahmini doğum tarihi embriyonun yaşı ve embriyonun rahme transfer edildiği tarihe göre belirlenir.

Fetüsün Gelişimi: Haftalara Göre Değişim Süreci

Fetal gelişim, her hafta vücudun farklı sistemlerinin olgunlaşmasıyla sürer. İşte öne çıkan dönemler:

1–8. Hafta (Embriyonal Dönem):

• Beyin ve sinir sistemi temelleri atılır.
• Kalp dokusu oluşur.
• Ellerin ve ayakların temel yapısı gelişir.
• 8. haftanın sonunda embryo yaklaşık 13 mm uzunluğundadır.

9–12. Hafta:

• Cinsiyet farklılaşması başlar.
• Böbrekler çalışmaya başlar. İdrar üretilir.
• Göz kapakları oluşur.
• 12. haftanın sonunda fetus yaklaşık 5 cm uzunluğunda ve 15 gram ağırlığındadır.

13–16. Hafta:

• Kemikler sertleşmeye başlar.
• İşitme duyusu gelişir.
• Boy ve kilo artışı hızlanır.
• 16. haftanın sonunda fetus 10 cm’den daha uzun ve 90 g üzerinde ağırlığa sahiptir.

17–20. Hafta: 

• Yüz hatları netleşir.
• Ciltte lanugo tüyleri çıkar.
• Emme ve yutma refleksi gelişir.
• Motor hareketleri kontrol eden beyin kısmı tamamen oluşmuştur.
• 20. haftanın sonunda fetus 15 cm’den daha uzun (baş-popo arası) ve 310 g ağırlığındadır.

21-24. Hafta:

• Tekmeler ve dönüşler daha güçlüdür.
• Emme refleksi gelişmektedir.
• Cilt altında yağ oluşmaya başlamaktadır.
• 24. haftanın sonunda fetus yaklaşık 30 cm (baş-topuk) uzunluğunda ve 600 g ağırlığındadır.

25–28. Hafta: 

• Gözler ışığa tepki verir. Göz kapakları açılıp kapanabilir.
• Akciğer gelişimi devam eder.
• Yüksek sesler fetusun şaşırarak kollarını ve bacaklarını çekmesine neden olabilir.
• Yağ dokusu artar.
• 28. haftanın sonunda fetus yaklaşık 38 cm (baş-topuk) uzunluğunda ve 1100 g ağırlığındadır.

29-32. Hafta:

• Başta bazı tüyler olabilir.
• Erkeklerde testisler skrotumdan inmeye başlamıştır.
• Lanugo kaybolmaya başlar.
• 32. haftanın sonunda fetus neredeyse 43 cm uzunluğunda ve 1700 g ağırlığındadır.

33–36. Hafta: 

• Kemikler sertleşirken kafatası yumuşak ve esnek kalmaktadır.
• Tırnaklar parmak uçlarına kadar uzamıştır.
• Dolaşım ve solunum sistemi doğum için hazır hale gelir.
• Fetus doğum için baş aşağı pozisyona geçebilir.
• 36. haftanın sonunda fetus yaklaşık 47 cm uzunluğunda ve 2600 g ağırlığındadır.

37-40. Hafta:

• Dolaşım sistemi gelişimini tamamlamıştır.
• Kas iskelet sistemi de gelişimini tamamlamıştır.
• Akciğerler, beyin ve sinir sistemi gelişimlerini tamamlamaktadır.
• Doğumdan sonra bebeği sıcak tutmak için vücudun her yerine yağ eklenmeye devam etmektedir.
• 40. haftanın sonunda fetus 51 cm uzunluğunda olup 3500 g civarı ağırlığındadır.

Gebelikte Vücutta Meydana Gelen Değişiklikler

1. Trimester:

• Adet döneminiz durur.
• Göğüsleriniz büyüyebilir ve hassaslaşabilir.
• Meme uçları daha belirgin hale gelebilir.
• Daha sık idrara çıkma ihtiyacı hissedebilirsiniz.
• Çok yorgun hissedebilirsiniz, uyku ihtiyacı olabilir.
• Mide bulantısı hissedebilir ve kusabilirsiniz.
• Belirli yiyeceklere karşı iştahınız artabilir veya iştah kaybı yaşamak mümkündür.
• Mide ekşimesi veya hazımsızlık hissedilebilir.
• Şişkinlik hissi yaşayabilir ve gaz oluşumu artabilir.
• Kabızlık sorunuyla karşılaşabilirsiniz.
• Birkaç kilo alabilir veya kaybedebilirsiniz.

2. Trimester:

• İştahınız artar; mide bulantısı ve yorgunluk azalabilir.
• Karnınız genişlemeye başlar; bu trimesterin sonunda rahminizin üst kısmı kaburgalarınıza yakın olacaktır.
• Bebeğinizin hareketlerini hissetmeye başlayacaksınız.
• Karnınızdaki cilt gerilir; sıkı ve kaşıntılı hissedebilir; çatlak izleri görebilirsiniz.
• Rahminizi destekleyen bağların gerilmesi nedeniyle karnınızın bir tarafında ağrı hissedebilirsiniz.
• Yüzünüzde "gebelik maskesi" olarak adlandırılan kahverengi lekeler oluşabilir.
• Meme uçlarının çevresindeki areolalar koyulaşabilir.
• Ayaklarınız ve bilekleriniz şişebilir.

3. Trimester:

• Bebeğinizin hareketlerini güçlü bir şekilde hissedebilirsiniz.
• Nefes darlığı yaşayabilirsiniz.
• Bebeğiniz doğum kanalına doğru indikçe idrara çıkma ihtiyacınız artabilir; bu da mesanenize ekstra baskı yapar.
• Meme uçlarından sarı, sulu süt (kolostrum) sızabilir.
• Göbek deliğiniz dışarı çıkabilir.
• Kasılmalar (karın kasılmaları veya ağrıları) yaşayabilirsiniz; bu durum sahte (Braxton Hicks) veya gerçek doğum belirtileri olabilir.

Tüm bu değişiklikleri dile getirmekten çekinmeyin ve hekiminiz ile konuşun. Bazı önlemler almak sizi rahatlatacak ve daha sakin bir hamilelik dönemi geçirmenizi sağlayacaktır.