Gebelik Şekeri (Gestasyonel Diyabet): Riskler, Belirtiler ve Tedavi Seçenekleri
Gestasyonel diyabet, gebelik sırasında ortaya çıkan ve hem anne hem bebek sağlığını etkileyebilen önemli bir durumdur. Bu yazıda risk faktörlerinden tedavi yöntemlerine, diyet ve egzersiz önerilerine kadar tüm yönleriyle ele alınıyor.
Gestasyonel Diyabet Nedir?
Diyabet mellitus (şeker hastalığı olarak da bilinir), kan şekerinin enerji için kullanılmak yerine, seviyesinin kanda çok yükselmesi olarak tanımlanmaktadır. Bazı kadınlarda ilk kez gebelik sırasında diyabet gelişebilir. Bu durum, gestasyonel diyabet (GD) olarak adlandırılmaktadır.
Gestasyonel Diyabet nedeni nedir?
Vücutta, kan şekeri seviyelerini normal aralıkta tutan insülin adı verilen bir hormon üretilmektedir. Gebelik sırasında, yüksek seviyelerdeki gebelik hormonları insülinle etkileşime girer. ve gebelik sırasında vücutta daha fazla insülin üretilir; ancak bazı kadınlarda yeterli insülin üretilemez ve bu durum kan şekeri seviyelerinin yükselmesine yol açar. Bu da GD'ye neden olmaktadır.
Gestasyonel Diyabet kalıcı mıdır?
GD, doğumdan sonra kaybolmaktadır; ancak GD geçiren kadınların yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde diyabet geliştirme riski daha yüksek olmaktadır. GD geliştiren bazı kadınlar, gebelik öncesinde hafif bir diyabet yaşamış ve bunu fark etmemiş olabilirler. Bu kadınlar için diyabet gebelikten sonra kaybolmayıp ve ömür boyu sürebilen bir durum haline gelebilir.
GD, gelecekteki gebeliklerde ve gebelik sonrasında diyabet geliştirme riskini büyük ölçüde artırmaktadır. GD geçiren kadınların üçte biri, doğumdan kısa bir süre sonra diyabet veya daha hafif bir kan şekeri yükselmesi yaşayabilir ve %15 ile %70'i yaşamlarınının ilerleyen dönemlerinde diyabet gelişebilir.
Gestasyonel Diyabet risk faktörleri nelerdir?
- Aşırı kilo veya obezite
- Hareketsiz yaşam
- Önceki gebelikte Gestasyonel Diyabet öyküsü veya iri bebek doğurmuş olmak (4000 g ve üzeri)
- Yüksek tansiyon, Kalp hastalığı bulunması
- Polikistik over sendromu (PCOS) risk faktörleri arasındadır.
Gestasyonel Diyabet komplikasyonları nelerdir?
Aşırı kilolu bebek doğumuna bağlı zor doğum ve doğum kanalı yaralanmaları, sezaryen doğum sıklığında artış, doğum sonrası aşırı kanama izlenebilir. Gestasyonel Diyabetli anne bebeğinde solunum problemleri ve sarılık gibi sorunlar görülebilmektedir. Bu bebeklerde doğumda düşük kan şekeri saptanabilir.
Büyük bebeklerin vajinal doğum sırasında omuz hasarı gibi doğum travmaları yaşama riskleri daha yüksektir. Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde özel bakıma ihtiyaç duyabilirler.
Gestasyonel Diyabet için hangi testler yapılır?
Tüm gebelerin GD için taranması gerekir. Hekiminiz tıbbi geçmişinizi sorgulayarak GD için risk faktörlerinizin olup olmadığını belirler. Eğer risk faktörleriniz varsa, gebeliğin erken döneminde kan şekeri test edilir. Eğer risk faktörleriniz yoksa veya testiniz erken dönemde GD göstermiyorsa, kan şekerinizin 24 ila 28 haftaları arasında Oral glukoz tolerans testi (şeker yükleme testi) ile ölçülmesi gerekmektedir.
Gestasyonel Diyabet takibi nasıl yapılır?
Gebe ve fetüs sağlığını izlemek için daha sık kontroller yapılır. Kan şekeri bir glukoz ölçer kullanılarak takip edilir. Genellikle sağlıklı bir diyet ve düzenli egzersiz ile kan şekeri kontrol altında tutabilmektedir. Bazı durumlarda ise normal kan şekeri seviyelerine ulaşmak için ilaç tedavisi başlanır.
Gestasyonel Diyabetli gebeler ne yemelidir, ne kadar egzersiz yapmalıdır?
Sağlıklı gıda seçimleri yapmak önemlidir. Bu sayede kan şekeri seviyelerinin çok yüksek olmasının önüne geçilir. Eğer GD'niz varsa gün boyunca düzenli öğünler yemeniz önerilmektedir. Düzenli yemek yemek, kan şekeri seviyenizdeki düşüşleri ve yükselişleri önlemeye yardımcı olmaktadır. Genellikle günde üç ana öğün ve iki ila üç ara öğün önerilmektedir.
Ayrıca gebelik sırasında sağlıklı bir kilo artışı sağlanmalıdır. GD'i olan bir kadın için fazla kilo alınması veya hızla kilo alınması durumunun kan şekeri seviyelerini kontrol altında tutmayı zorlaştırabilir.
Genel olarak haftada en az 5 gün 30 dakika orta yoğunlukta aerobik egzersiz önerilmektedir (veya haftada en az 150 dakika). Yürüyüş tüm gebe kadınlar için harika bir egzersizdir. Haftalık aerobik egzersize ek olarak her yemekten sonra 10 ila 15 dakika yürüyüş yapılması önerilir; böylece kan şekeri daha iyi kontrol edilir.
Gestasyonel Diyabetli anne bebekleri için gelecekteki sağlık endişeleri nelerdir?
GD geçiren kadınların çocukları, çocukluk döneminde aşırı kilo alma veya obezite riski taşıyabilirler. Bu çocuklar ayrıca diyabet geliştirme riskine de sahiptirler. Çocuğunuz büyüdükçe, kan şekeri seviyelerinin çocukluk döneminde düzenli olarak kontrol edilmesi gerekmektedir.
Doğum sonrasında ne yapılmadır?
Doğumdan 4 ila 12 hafta sonrasında bir kan testi daha yapılmalı ve kan şekeri seviyesi ölçülmelidir. Kan şekeri normalse, her 1 ila 3 yılda bir diyabet tarama testi yaptırılmaya devam edilmelidir.