Endometriozis (Çikolata Kisti Hastalığı)

Endometriozis, rahim dışındaki endometrium benzeri dokuların büyümesiyle oluşan, ağrı ve kısırlıkla seyreden kronik bir hastalıktır. Bu yazıda endometriozisin nedenlerini, belirtilerini, tanı ve tedavi seçeneklerini detaylı olarak ele alıyoruz.

Endometriozis (Çikolata Kisti Hastalığı) Nedir?

Endometriozis, rahim içini döşeyen endometrium benzeri dokunun rahim dışında, özellikle pelvis bölgesinde (yumurtalıklar, karın zarı, bağırsaklar, idrar yolları gibi) büyümesidir. Bu doku, adet döngüsüne bağlı olarak hormonlara yanıt verir ve zamanla iltihap, yapışıklık ve kistik yapıların oluşmasına neden olabilir. En sık karşılaşılan semptomlar arasında ağrılı adet dönemleri, cinsel ilişki sırasında ağrı ve kısırlık yer alır.

Endometriozis Neden Olur?

Endometriozisin kesin nedeni bilinmemekle birlikte bazı teoriler öne çıkmaktadır:

• Retrograd Menstruasyon Teorisi: Adet sırasında rahimden gelen kanın bir kısmı fallop tüplerinden geriye doğru pelvis içine akar.

• Genetik Yatkınlık: Ailesinde endometriozis öyküsü olanlarda risk daha yüksektir.

• Bağışıklık Sistemi Sorunları: Vücudun dışarıda yer alan endometrium benzeri dokuyu yok edememesi endometriozisin devam etmesine neden olabilir.

Endometrioma (Çikolata Kisti) Nedir?

Endometriozis yumurtalık içinde birikerek içi kanla dolu kistik yapılara dönüşebilir. Bu kistlere “çikolata kisti” denir. Kistin içindeki kan zamanla koyulaşır ve kahverengi görünüm alır. Bu kistler yumurtalık rezervini azaltabilir, ağrı ve kısırlık oluşturabilir.

Kimlerde Daha Sık Görülür?

• Üreme çağındaki kadınlar

• Ailesinde endometriozis öyküsü olanlar

• Hiç doğum yapmamış kadınlar

• Kırmızı et ve alkol tüketimi yüksek olan bireyler

Endometriozisin Sık Görülen Belirtileri

• Şiddetli adet sancısı

• Cinsel ilişki sırasında ağrı

• Kronik pelvik ağrı

• Ağrılı dışkılama ve/veya idrarda kan

• Kısırlık

• Bazı nadir vakalarda göğüs ağrısı, nöbet gibi semptomlar

Tanı Yöntemleri

• Pelvik muayene: Nodül ve yapışıklık şüphesi

• Transvajinal ultrason: Endometrioma ve lezyonların görüntülenmesi

• MRG: Derin pelvik endometriozis şüphesinde kullanılır

• Kesin tanı: Laparoskopi ile konur

Endometriozis Tedavisi

Yaşam Tarzı ve Medikal Tedavi

• Egzersiz, gevşeme teknikleri ve sağlıklı beslenme

• Ağrı kesiciler

• Hormonal tedaviler (doğum kontrol hapları, levonorgestrel içeren RİA, progestinler)

• GnRH analogları

Cerrahi Tedavi

• Laparoskopik olarak lezyonların ve yapışıklıkların çıkarılması

• Yumurtalık kistlerinde cerrahi, gerektiğinde endometriomanın duvarı ile birlikte çıkarılması

• Tekrarlayan vakalarda histerektomi ve yumurtalıkların çıkarılması düşünülebilir

Çikolata Kisti ve Doğurganlık

Çikolata kisti yumurtalık dokusuna zarar verebilir ve yumurtalık rezervini azaltabilir. Serbest oksijen radikalleri yumurta kalitesini düşürebilir. Büyük kistler tüpleri tıkayarak doğal yolla gebelik ihtimalini azaltabilir.

Skleroterapi (Alkolle Yıkama) Seçeneği

Çocuk sahibi olmak isteyen kadınlarda yumurtalık rezervini korumak için çikolata kisti alkolle yıkanarak tedavi edilebilir. Bu işlem “skleroterapi” olarak bilinir.

Multidisipliner Ağrı Yönetimi

Endometriozise bağlı ağrılar bazen tedavilere rağmen devam edebilir. Fizik tedavi uzmanı, psikolog ve ağrı uzmanından oluşan ekiplerle bütüncül yaklaşımlar faydalı olabilir. Akupunktur ve sinir blokajları seçenekler arasındadır.

Kanser Riski Var mı?

Endometriozis doğrudan kansere neden olmaz. Ancak ileri yaşta, büyük kistlerle birlikte olduğunda bazı yumurtalık kanseri türleriyle ilişkili olabilir. Bu risk düşüktür, ancak dikkatli takip önerilir.

Endometriozis Kısırlıkla Nasıl İlişkilidir?

Endometriozis doğurganlığı etkileyebilir. Aylık gebelik oranı endometriozisi olmayan çiftlere göre anlamlı şekilde düşüktür. Karın içi yapışıklıklar ve inflamasyon, yumurtlamanın gerçekleşmesini ve embriyonun rahme tutunmasını engelleyebilir.

Kısırlık Tedavisinde Endometriozis

• Hafif olgularda laparoskopik cerrahi ile doğurganlık artırılabilir

• Tüp bebek tedavisi, özellikle ileri yaşta ya da başarısız tedavi geçmişi olan kadınlarda ilk seçenek olabilir

• Cerrahiden sonra 8-9 ay bekleme sürecinde gebelik şansı %40’a kadar çıkabilir

Endometriozisi Önlemek Mümkün mü?

Doğrudan önlenemez; ancak düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme ve zararlı alışkanlıklardan uzak durmak koruyucu olabilir. Doğum kontrol hapları ilerlemeyi yavaşlatabilir.